Bazylika Grobu Bożego w Miechowie

Kult Grobu Bożego

Za pierwszego opiekuna Grobu Bożego uważa się brata ciotecznego Pana Jezusa, Jakuba Młodszego. Według tradycji od jego osoby wywodzi się także herb bożogrobców, jakim jest czerwony podwójny krzyż. Matka Boska palcem umaczanym we krwi Chrystusa zdjętego ·z krzyża, na białej szacie apostoła Jakuba Młodszego narysowała jeden krzyż mniejszy (od tabliczki z napisem I.N.R.I.) a drugi większy i miała mu zakomunikować, że od tej chwili, to on będzie stróżem Grobu jej syna.

Jakub Mniejszy zwany też Młodszym, razem z pozostałymi apostołami otoczyli miejsce śmierci Jezusa Chrystusa czcią i opieką. Miejsce kultu znajdujące się w Jerozolimie przyciągało wielu pielgrzymów, a tworzące się wokół grobu Bożego wspólnoty apostolskie tymi pielgrzymami zajmowały się i opiekowały. W IV w. w Jerozolimie powstała pierwsza bazylika, którą postawił nawrócony Konstantyn Wielki. Wydarzenia związane z najazdami islamskimi na Jerozolimę doprowadziły do zorganizowania krucjat. Pierwszą krucjatę ogłosił papież Urban II w 1095 r. zachęcając rycerstwo europejskie do odebrania Grobu Bożego niewiernym, nadał wtedy papież tym krucjatom charakter pielgrzymki do Ziemi Świętej ustanawiając odpusty dla krzyżowców.

Zwycięstwo nad niewiernymi doprowadziło do ponownego rozkwitu działalności wokół Grobu Bożego, powstały nowe zakony rycerskie, szpitalne i kanoniczne – w tym Kanonicy Regularni Stróże Świętego Grobu Jerozolimskiego. W 1099 r. władcą Królestwa Jerozolimskiego stał się Gotfryd z Bouillon, który przyjął tytuł „obrońcy Świętego Grobu”. Gotfryd de Bouillon osadził grupę 20 kanoników świeckich przy bazylice Grobu Chrystusa,
a przed 1114 r. patriarcha Arnulf z Rohez nadał im regułę św. Augustyna, natomiast sam zakon został zatwierdzony w 1122 r. przez Papieża Kaliksta II. Głównym zadaniem zakonników była opieka nad Grobem Bożym oraz pełnienie posługi duszpasterskiej wobec pielgrzymów, modlitwa i odprawianie nabożeństw.

Przeniesieni na ziemie polskie bożogrobcy (1163 r.), w nowym miechowskim kościele wybudowali kopię Grobu Jerozolimskiego, aby sprawować swoje statutowe powinności. Już w rok po poświęceniu miechowskiego kościoła (1186 r.) Jerozolima została zdobyta przez muzułmańskie wojska sułtana Saladyna i na pewien czas ruch pielgrzymkowy całkowicie zamarł. Wtedy miechowska świątynia z kopią Grobu stała się celem wielu pielgrzymek, które przybywały tu zarówno z terenu Polski, jak i innych krajów europejskich.

Miechowscy zakonnicy nie tylko dysponowali kopią Grobu Jerozolimskiego, ale przenieśli na polski grunt specyficzne obyczaje, tak powszechne w tym czasie w Jerozolimie. Uroczystości Triduum Paschalnego, święto pustego grobu, nabożeństwo drogi krzyżowej dotąd nieznane lub mało popularne – weszły na stałe do kalendarza kościelnego. Czasowe inscenizacje Grobu Jezusa Chrystusa to również dzieło miechowskich zakonników, którzy w wieku XIII rozpowszechnili w całej średniowiecznej Europie ten zwyczaj trwający do czasów współczesnych.

Rangę pielgrzymowania do miechowskiej kopii Grobu podniosło nadanie w XV w. prawa odpustu zupełnego na ogólnych warunkach, które mogli otrzymać pielgrzymi wędrujący do miechowskiego sanktuarium. Miechowscy prepozyci, jako zwierzchnicy bożogrobców otrzymali prawo używania stroju biskupiego z jednoczesnym zezwoleniem na błogosławieństwo wiernych.

Na pamiątkę męki Chrystusa w miechowskim klasztorze, a za jego wzorem we wszystkich klasztorach zarządzanych przez bożogrobców, w każdy piątek odprawiane było nabożeństwo drogi krzyżowej.

W XVII w. w Miechowie zostało powołane Bractwo Grobu Bożego, którego członkami byli zacni obywatele miechowscy, w tym duża grupa lokalnych rzemieślników zrzeszonych w miechowskich cechach.

W XVIII w. miechowski zakonnik a zarazem proboszcz generalny Jakub Radliński, jako jedno ze swoich licznych dzieł opracował Godzinki przy Grobie Chrystusowym, które w Miechowie i wszystkich klasztornych świątyniach w Polsce systematycznie odprawiano.

Ruch pielgrzymkowy został przytłumiony rozbiorami Polski, a kres działalności zakonu skasowanego w 1819 r. znacznie go wyhamował. Od tego czasu miechowska świątynia stała się kościołem parafialnym diecezji kieleckiej. Jeszcze parafianie z okolicznych miejscowości organizowali pielgrzymki, ale już nie osiągnięto tej liczby pielgrzymów, która dawniej nasze miasto odwiedzała.

W czasach współczesnych zostały podjęte próby odnowienia kultu Grobu Bożego w Miechowie. Proboszcz parafii ksiądz Stanisław Wesołowski w końcu lat 70. XX w. ustawił obok Grobu kamienny ołtarz i w ścianę Kaplicy Grobu Bożego wmurował relikwię – kamień wyrwany ze skały, w której był w Jerozolimie wykuty Grób Chrystusa (kamień ten od średniowiecznych czasów znajdował się w miechowskim skarbcu).
Na przełomie lat 80. i 90. nastąpiły w Polsce przemiany społeczne i polityczne, które przyniosły ze sobą nowe perspektywy pracy ewangelizacyjnej, społecznej i kulturalnej.
W dniu 24 grudnia 1997 r. nastąpiła erygacja Miechowskiej Kapituły Kolegiackiej przy Bazylice Grobu Bożego w Miechowie, która tym samym otrzymała także tytuł kolegiaty.
Kolejny proboszcz ks. Jerzy Gredka wmurował w ścianę kaplicy tablicę z brązu upamiętniającą wizyty w Miechowie ks. kardynała Karola Wojtyły.
Wreszcie ks. Mirosław Kaczmarczyk przywrócił śpiewanie w Miechowie Godzinek przy Grobie Chrystusa. Z jego inicjatywy odbywają się także coroczne Diecezjalne Pielgrzymki do Pustego Grobu Chrystusa, pierwsza miała miejsce 17 maja 2014 r.

Trzeba podkreślić, że w Miechowie na pamiątkę zwyczaju bożogrobców w każdy piątek odprawiane jest nabożeństwo drogi krzyżowej, a obchody Triduum Paschalnego są szczególnie dostojne i prowadzone przez pasterzy diecezji. W sanktuarium pielgrzymkowym, skupionym wokół kopii Grobu Chrystusa, odpust przypadał (nadal jest obchodzony) na 15 lipca, czyli w rocznicę konsekracji bazyliki, ale także w rocznicę zdobycia Jerozolimy.

Wśród pielgrzymów do miechowskiego Grobu Bożego wymienia się: króla węgierskiego Andrzeja II, króla Kazimierza Wielkiego, Władysława Opolczyka, biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka, księcia Leszka Białego, księżną Grzymisławę wraz synem Bolesławem Wstydliwym. Władysław Jagiełło pielgrzymował do Grobu miechowskiego 13- krotnie, także ze swoją żoną Jadwigą Andegaweńską. Również ostatni z Jagiellonów Zygmunt August zatrzymał się w Miechowie w 1550 r. Do grobu pielgrzymowali kolejni królowie: Zygmunt Stary, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz. Wśród pielgrzymów wymienia się też Cypriana Kamila Norwida wraz z Władysławem Wężykiem – pisarzem.

Bardzo często grób nawiedzał nasz papież Jan Paweł II, jeszcze jako ksiądz, biskup i kardynał, a jako papież nadał on kościołowi miano bazyliki mniejszej w 1996 r. i można przypuszczać, że to wydarzenie po latach rozbiorów i władzy ludowej przywróciło temu miejscu właściwą rangę.